انواع زمین لرزه

1- زمین لرزه¬های تکتونیکی : زمین لرزه های تکتونیکی در برگیرنده تعداد بسیار زیادی از زلزله¬هایی هستند که سالانه در سطح جهان ثبت می¬شوند. حرکات صفحات تشکیل دهنده پوسته زمین عامل ایجاد این زمین لرزه ها می¬باشد که در فصلهای گذشته به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت.
2- زلزله های آتشفشان : این زلزله ها فقط در نواحی فعال آتشفشانی اتفاق می¬افتد و به انفجارهای آتشفشانی نیز معروف است. شکل بعدی نشان میدهد که زلزله ها و آتشفشانها اغلب در کنار هم و در امتداد مرز صفحات رخ میدهند.

3- زمین لرزه های فروریختی : بر اثر فروریختن غارها و كانالهای زیرزمینی، لرزه‌هایی ایجاد می‌شود كه به نام زمین‌لرزه‌های فروریختی موسومند. این تكانها بسیار كوچك بوده و فقط اهمیت محلی دارند.
4- زمین لرزه های القایی : بر اثر آبگیری یا تغییرات ناگهانی سطح آب دریاچه‌های پشت سدها، تزریق آب یا سیالهای دیگر به داخل زمین و یا استخراج آنها، مخصوصاً درجاهایی كه گسلهای فعال وجود دارد زمین‌لرزه‌هایی ایجاد می‌شود. در واقع دلیل اصلی این لرزه‌ها را می‌توان بارگذاری سریع برروی زمین و یا برداشتن ناگهانی بار زیادی از روی آن ذكر كرد. این لرزه‌ها به نام القایی موسومند. لرزه‌های ناشی از معادن نیز در این دسته قرار می‌گیرند. به عنوان مثال می‌توان به زمین‌لرزه‌ای كه درارتباط با آبگیری و تغییرات فصلی سطح آب دریاچه سد سفیدرود روی داد اشاره نمود.
5- زمین لرزه های ناشی از انفجارها : انفجارهای نظامی و صنعتی، همچنین آمدو شد و یا فعالیت‌های ساختمانی، نیز لرزه‌هایی را ایجاد می‌نمایند كه شدت، زمان وقوع و محل آنها قابل پیشبینی است .
از این به بعد هرجا از کلمه زلزله استفاده می¬شود منظور زمین لرزه های تکتونیکی است.

بزرگترين زلزله هاي تاريخ

زلزله باكو در سال 2000/ زلزله باكو (2000).
قرن بيست ويكم
زلزله گجرات در سال 2001/ زلزله گجرات (2001).
• زلزله دودلي درسال 2002 /زلزله دودلي (2002
زلزله نيسکوالي (2001)
زلزله بم ، ايران سال 2002 # / زلزله بم (2003). بيش از 40000نفر گشته گزارش شدند.
زلزله پارك فيلد / زلزله پارك فيلد ،كاليفرنيا (2004). اين زلزله بزرگ نبود (6درجه ) اما پيش بيني شده ترين ومجهزترين زمين لرزه اي بود كه تا كنون ثبت شده واحتمالاً نگرشي را ايجاد مي كند كه مي تواند براي پيش بيني زلزله هاي آينده درجاهاي ديگر با گسل هاي لغزشي – ضربه اي مشابه مفيد باشد.
زلزله چوتسودرسال 2004/ زلزله چوتسو (2004) .
زلزله اقيانوس هند در سال 2004/ زلزله اقيانوس هند.(2004). يكي از بزرگ‌ترين زلزله هايي است كه درتاريخ ثبت شده و مقدار گشتاوري آن 1/9 تا3/9 است . مركز اصلي آن در سواحل جزيره سوماترا در اندونزي بود ؛ اين زمين لرزه عظيم باعث به وجود آمدن مجموعه اي از سونامي هاي غول پيكر شد كه سواحل چند كشور را در نورديد و 229000نفررا به كام مرگ فرستادند. از اين زلزله به عنوان يكي از بدترين بلاياي طبيعي سياره زمين ياد مي شود.
زلزله سال 2005 در سوماتران /زلزله سوماتران (2005).
زلزله فاكووكا در سال 2005/ زلزله فاكووكا (2005).
زلزله سال 2005 كشمير /زلزله كشمير (2005). بيش از 79000 نفر كشته شدند . عده بيشتري در خطر زمستان كشمير قرار داشتند. – نياز به بهنگام سازي دارد .
زلزله درياچه تانگانيا (2005).
زلزله جاوه در ماه مي سال 2006/ (2006).
زلزله جاوه در جولاي 2006/ زلزله 7/7 درجه اي جاوه در جولاي 2006 كه باعث فعال شدن سونامي شد . (2006).
زلزله 3/6 درجه اي جاوه در جولاي 2006 (2006).
زلزله 6/6 درجه اي سلبس در جولاي 2006(2006).
زلزله 9/5 درجه اي ميكواكان در آگوست 2006 (2006).
زلزله 6درجه اي خليج مكزيكو درسپتامبر 2006(2006).
در هنگام وقوع زلزله بارها با کلمه مقیاس ریشتر مواجه می‌شویم. شاید کلمه مقیاس مرکالی هم به گوشتان رسیده باشد. هر چند که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دو مقیاس قدرت یک زلزله را از دو جنبه مختلف بیان کنند. از مقیاس ریشتر برای بیان بزرگی یک زمین لرزه یعنی مقدار انرژی آزاد شده طی یک زمین لرزه استفاده می‌شود.

مقیاس ریشتر:

اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه بزرگی زمین لرزه را از لرزه نگار به دست می‌آورند. مقیاس ریشتر لگاریتمی است یعنی افزایش یک واحد در مقیاس ریشتر نشان دهنده افزایش ده واحدی در دامنه موج است. به عبارت دیگر دامنه موج در زلزله 6 ریشتری ده برابر دامنه موج زلزله 5 ریشتری است و دامنه موج 7 ریشتر 100 برابر زلزله 5 ریشتری است. مقدار انرژی آزاد شده در زلزله 6 ریشتری 7.21 برابر زلزله 5 ریشتری است.
بزرگترین زلزله ثبت شده:
بزرگترین زلزله ثبت شده 9.5 ریشتر شدت داشت، هرچند که مطمئناً زلزله‌های شدیدتری در تاریخ طولانی زمین روی داده است. عمده زلزله‌هایی که روی می‌دهد کمتر از 3 ریشتر قدرت دارند. زمین لرزه هایی که کمتر از 4 ریشتر شدت داشته باشند، نمی‌توانند ویرانی‌های چندانی به بار آورند. زلزله هایی که 7 ریشتر یا بیشتر قدرت داشته باشند، زلزله های شدیدی محسوب می‌شوند. مقیاس ریشتر فقط یکی از عواملی است که تبعات یک زلزله را بیان می‌کند.

قدرت زلزله:

قدرت تخریبی یک زلزله علاوه بر قدرت آن به ساختار زمین در منطقه مورد نظر و طراحی و مکان سازه‌های ساخت بشر بستگی دارد. میزان ویرانی‌های به بار آمده را معمولاً با مقیاس مرکالی بیان می‌کنند. دانشمندان می‌توانند درجه مقیاس ریشتر را درست پس از زمین لرزه و زمانی که امکان مقایسه اطلاعات از ایستگاه‌های مختلف زلزله نگاری به وجود آمده، معین کنند.
اما درجه مرکالی را نمی توان به این سرعت مشخص کرد و لازم است که محققان زمانی کافی برای بررسی اتفاقاتی که حین زمین لرزه روی داده است، در اختیار داشته باشند. هنگامی که تصور دقیقی از میزان خسارت های وارده به عمل آمد، می توان درجه مرکالی مناسب را تخمین زد.

پیش بینی زلزله

منظور از پیش بینی زلزله یعنی اینکه زلزله در کجا و چه زمانی و با چه قدرتی ممکن است اتفاق بیافتد . اینکه زلزله ها در کجا رخ میدهند امروز کما بیش قابل پیش بینی است . اما اینکه کی و با چه قدرتی هنوز در پرده ابهام است . با اینکه انسان در صدد پیش بینی حوادث طبیعی از جمله زلزله با توجه به قرائن هست و از آروزهای بشر محسوب می شود اما هنوز دانشمندان نا امیدانه در تلاشند تا راهی برای پیش بینی حوادث کنترل نشدنی چون زلزله بیابند.
سابقه پیش بینی زلزله بر می گردد به زمان امپراطوریهای چین که از منجمین می خواستند تا زلزله ها را یش بینی نمایند چرا که در تصور مردم چین زلزله نشانه خشم خداوند بر امپراطور است.

امروز کشورهای پیشرفته و صاحب علم ودانش دانشمندان خود را موظف نموده اند تا دراین زمینه دست به کاوش بزنند ولی هنوز به نتایج امیدوار کننده نرسیده اند .در هر حال پژوهشگران با تحت نظر قرار دادن تغییرات ژئو فیزیکی ، ژئو شیمیایی ، زیست شناختی در مناطقی که احتمال زلزله می رود سعی کرده اندبه شواهد علمی دست یابند . اگر چه پاره ای از زلزله ها با توجه علائم از قبل پیش بینی شد واز خطرات ان کاسته شد اما وجود همان علائم در جای دیگر یا عدم وجود هر یک از علائم فوق نتوانسته موفقیت آمیز باشد.
یکی از علائمی که در پیش بینی مورد استفاده قرار می گیرد تجزیه و تحلیل پس لرزه ها است . چنانکه در شهر اورویل کالیفرنیا زلزله سنج ها تعداد زیادی از زلزله ها ی کوچک و معینی با بزرگی 4.7 را ثبت کرده بودند و تعداد زلزله های کوچک در حال افزایش بود و بر همین اساس متخصصان توانستند زلزله را پیش بینی نمایند و در اوت 1975 زلزله ای با بزرگی5.7 اتفاق افتاد .
با وجود این زلزله های مرگباری اتفاق افتاده اند که ازقبل زلزله های نداشته اند و یا درمناطقی که یک دوره آرامش فعال را پشت سر گذاشته اند زلزله ای اتفاق افتاده است.
در هر حال برای پیش بینی زلزله وجود علائمی لازم است :
کاهش لرزش های کوچک زمین :
لرزش های دائمی زمین توسط دستگاههای زلزله نگار ثبت می شوند. علت این امر افزایش حجم سنگ قبل از گسیختگی است که منجر به ایجاد درزها و شکافها در داخل سنگ می شود واین در باعث می شود تادر سنگ در معرض تنش خواص فیزیکی متفاوتی پدید آید که کاهش امواج زلزله وتغییر سرعت انتشار از اهم آنها است که بنا بر فرضیه انبساط است که سبب کاهش امواج زلزله می شود ولی هدایت الکتریکی و قابلیت نفوذ افزایش می یابد .
تغییر شکل پوسته زمین:
اکثر زلزله ها ی بزرگ در اثر شکستن ناگهانی بخشی از پوسته جامد زمین که مانع از حرکت آزاد ورقه های تشکیل پوسته شده اند ، ایجاد میگردد . لذا بر اساس نظریه فوق نقاط مشخصی روی زمین نسبت به یکدیگر تغییر مکان نسبی می دهند و هرچه به زمان شکستن سنگها نزدیکتر می شود دراین وضعیت تغییراتی ایجاد می شود .
تغییر سطح آب چاهها :
این تغییر بر اثر تغییر دما و در اثر کاهش یا افزایش فشار بر حفره های خاک بوده که باعث پائین رفتن سطح آب چاه یا فوران آب یا خشکیدن سطح چاه و چشمه یا تغییر دمای آن می شود .
افزایش فاصله زمین در محل شکستگی ها و گسل ها :
با اندازه گیری فاصله بین شکستگیها و کنترل شکاف گسل ها با استفاده از دستگاههای اندازه گیری دقیق یا عکس ها ی ماهواره ای و هوائی می توان به تغییرات درون زمین پی برد.
تغییر دمای زمین وخروج گازها :
تغییر دمای زمین وخروج گازهایی مثل رادون و آرگون که سبب خارج شدن حیوانات از سوارخها و لانه های خود می شود. تغییرات شیمیایی در آب چشمه ها و تغییرات شدید در گازهای طبیعی خروجی از زمین نیز می تواند از علائم زلزله باشد.
تغییر مقاومت الکتریکی در سطح زمین :
تغییر در ویژگیهای زمین مانند میدان مغناطیسی ومیدان الکتریکی
رفتار حیوانات :
مارها به سطح زمین می آیند . خرگوشها و موشها از لانه های خود فرار می کنند . حرکات عجیب و غریب اسب ها و خوکها غیره گرچه این حرکات از نظر علمی مشخص نیست . شاید ارتعاشات و امواج را حس می کنند

زلزله هاي تاريخ جهان

در هر سال زلزله ها موجب مرگ هزاران نفر مي شود چه به صورت مستقيم چه به صورت نتايجي مثل سونامي، رانش زمين، آتش سوزي و قحطي. وقتي که گسل هاي زمين (محل برخورد صفحات زمين ساختي) با هم برخورد مي کنند. امواجي از انرژي آزاد مي کنند که موجب تکان خوردن زمين زير پاي ما مي شود.
7- چين، 27 جولاي 1976:
اين زلزله ي 7.5 درجه اي در مقياس ريشتر، در طول ساليان يکي از بزرگترين زلزله ها در طول حلقه ي آتش (کمر بندي از فعاليت هاي سنگين زمين لرزه اي دور اقيانوس آرام) بوده است. اين زلزله شهر تانگ شان در ساحل جنوب شرقي چين را با بيش از يک ميليون نفر جمعيت مورد حمله قرار داد. آمارهاي رسمي دولت چين بيانگر 250 هزار کشته است اما تخمين هاي ديگر به 655 هزار کشته هم مي رسد.

8- کاليفرنياي مرکزي، 18 اکتبر 1989:
زمين لرزه اي The Loma prietaـ که موجب وارد آمدن خسارت به منطقه ي سان فرانسيسکو شدـ 63 نفر را کشت و حدود 6 ميليارد دلار خسارت بر جاي گذاشت. اين زلزله با قدرت6.9 درجه در مقياس ريشتر، قويترين زلزله در تاريخ منطقه از سال 1906 به شمار مي رود. ال مايکلز گوينده ي ABC که در محل زلزله ها حضور داشت، بعدها به علت گزارشهاي زنده اش از زلزله نامزد دريافت جايزه ي Emmy شد.
9- کاليفرنياي جنوبي، 17 ژانويه 1994:
زلزله ي6.7 ريشتري نورث ريج موجب مرگ 60 نفر و خسارت 44 ميليارد دلاري شد. اين زلزله موجب آسيب به چهل هزار ساختمان در گرانترين و پرجمعيت ترين 4 شهر کاليفرنيا شامل : Sanbernardino, Ventura, Orange, Los Angeles شد. زلزله که در مناطق دوري مثل يوتا و شمال مکزيک هم احساس شد، خوشبختانه در ساعت 4:30 دقيقه رخ داد. در اين زمان بيشتر مردم در مناطقي مثل اتوبان هاي مناطق پرجمعيت، ساختمان هاي اداري و ساختمان هاي پارکينگ که بيشتر فرو ريختند، حضور نداشتند.
10- ژاپن، 17 ژانويه 1995:
اين زلزله ي بزرگ در kobe در ژاپن،6.9 درجه در مقياس ريشتر اندازه گيري شد. اين زلزله بيش از 5000 نفر را کشت و بيش از 100 ميليارد دلار خسارت مالي بر جاي گذاشت که اين رقم موجب تبديل اين زلزله به پرهزينه ترين زلزله در تاريخ شد. اين ميزان خسارت مالي بالا به علت فرو ريختن يا وارد شدن آسيب به بيش از 200 ساختمان در مناطق اعيان نشين بود. به طور اتفاقي، زلزله ي kobe (يا آن طور که در ژاپن شناخته مي شود زلزله اي عظيم Hanshin) همزمان با اولين سالگرد زلزله ي نورث ريج اتفاق افتاد.

11- اندونزي، 26 دسامبر 2004:
اين زلزله ي عظيم که در سواحل غربي جزيره ي سوماترا اتفاق افتاد ودر پي آن سونامي رخ داد، حداقل 230 هزار نفر (و شايد 290 هزار نفر) را در 12 کشور کشت که حدود 168000 نفر از آنها تنها در اندونزي کشته شدند. اين زلزله9.1 درجه در مقياس ريشتر ثبت شد و مدت ها در خاطره ها ماند که امواج کشنده ي آن موجب مرگ و مير در تمام کشورهاي اطراف اقيانوس هند شد. دانشمندان مي گويند اين زمين لرزه آن قدر قوي بود که موجب تغيير چرخش زمين به دور محور خود به ميزان نقريباً 1 اينچ شد.
12- پاکستان، 8 اکتبر سال 2008:
اين زلزله که 7.6 درجه در مقياس ريشتر ثبت شد و در سراسر پاکستان و شمال هند احساس شد، بيش از 80 هزار نفر را کشت و موجب جراحت تقريباً 70 هزار نفر شد و هزاران ساختمان را خراب کرد. رانش زمين، ريزش کوه و فرو ريختن ساختمان ها 4 ميليون نفر را بي خانمان کرد و دسترسي به برخي مناطق را براي چندين روز ناممکن کرد.
در پايان مقاله لازم به ذکر است که زلزله هايي هم که در تاريخ ايران از جمله چند زلزله ي منطقه هاي طبس، زرند، بم، رودبار و منجيل رخ داده است از جمله مرگبارترين زلزله هايي بوده است که در تاريخ کشورمان رخ داده است و اطلاعات مربوط به آنها را مي توانيد در سايت هاي متعدد فارسي مطالعه کنيد.