آشنایی با منبع تغذیه(پاور)

آشنایی با منبغ تغذیه کامپیوتر (POWER)

منبع تغذیه یکی از عناصر حیاتی درکامپیوتراست. فعالیت سایر عناصر به عملکرد منبع تغذیه بستگی دارد. منبع فوق تامین کننده جریان الکتریسیته مورد نیاز هر یک از عناصر سخت افزاری است. بدون وجود منبع تغذیه، کامپیوتر مشابه جعبه ای مملو از فلز و پلاستیک خواهد بود. منبع تغذیه جریان (AC (Alternating Current را به جریان (DC (Direct Current تبدیل می کند. در کامپیوترهای شخصی، منبع تغذیه یک جعبه فلزی است که در گوشه Case قرار می گیرد. در اغلب سیستم ها در صورتیکه در پشت سیستم قرار گرفته باشید، می توان منبع تغذیه را مشاهده کرد. منبع تغذیه را Switching power supplies نیز می گویند. با استفاده از تکنولوژی سوئیچینگ می توان ورودی AC را به ولتاژهای پایین تر DC تبدیل کرد. ولتاژهای ۳/،۳ و ۵ و ۱۲ ولتاژهای رایج می باشند. ولتاژهای ۳/۳ و پنج ولت عمدتا توسط مدارات دیجیتال استفاده شده و ولتاژ دوازده ولت برای حرکت موتورهائی نظیر درایو دیسک ها و یا خنک کننده ها استفاده می گردد. شاخص اصلی یک منبع تغذیه « وات » است. وات معادل حاصل ضرب ولتاژ (بر حسب ولت) در جریان (بر حسب آمپر) است.

تکنولوژی سوییچ کننده

تا قبل از سال ۱۹۸۰ منبع تغذیه ها سنگین و در آنها از ترانزیستور و خازن های بزرگ و سنگین استفاده می گردید. این نوع از منبع تغذیه ها ولتاژ ورودی ۱۲۰ ولت و ۶۰ هرتز را به جریان DC با ۱۲ و ۵ ولت تبدیل می کردند. امروزه از تکنولوژی سوییچ کننده ها استفاده می گردد. به کمک تکنولوژی فوق، جریان با فرکانس ۶۰ هرتز (هرتز معادل تعداد سیکل در ثانیه است) به یک جریان با فرکانس بالاتر تبدیل می گردد. با استفاده از تبدیل فوق این امکان بوجود خواهد آمد که یک ترانسفورمر کوچک قادر به کاهش ولتاژ ورودی از ۲۲۰ (برخی کشورها ۱۱۰) ولت به ولتاژ مورد نیاز در یک عنصر خاص در کامپیوتر باشد. ولتاژ و جریانی را که یک منبع تغذیه ارائه می نماید معمولا بصورت یک « برچسب» برروی آن چسبانده می شود.

استاندارد های منبع تغذیه

تاکنون شش استاندارد متفاوت برای منبع تغذیه های استفاده شده در کامپیوتر مطرح شده است. اخیرا استاندارد ATX مطرح شده است.ATX یک استاندارد صنعتی است که مشخص می کند منبع تغذیه دارای خصایص فیزیکی بمنظور مطابقت و استفاده در یک Case استاندارد ATX و همچنین دارای خصایص الکتریکی لازم برای کار و استفاده توسط یک برد اصلی ATX است. کابل های منبع تغذیه ها استاندارد بوده و بگونه ای طراحی می گردند که احتمال نصب اشتباه آنان کاهش یابد. اغلب تولیدکنندگان نیز از کا نکتورهای مشابه برای محصولات تولیدی خود نظیر دیسک درایوها، خنک کننده ها (تامین ۱۲ ولت)استفاده می نمایند.

استفاده از منبع تغذیه

برای انتخاب نوع منبع تغذیه (مهمترین شاخص میزان وات است) باید مشخص گردد که بر روی سیستم چه امکانات سخت افزاری نصب می گردد. با توجه به عناصر سخت افزاری نصب شده و میزان مصرف هر یک می توان به عدد واقعی (وات منبع تغذیه) دست پیدا کرد.

مشکلات منبع تغذیه

منبع تغذیه بیشترین میزان خرابی (نسبت به سایر عناصر) در کامییوتر را دارد زمانی که کامپیوتر روشن می گردد، عملیات منبع تغذیه آغاز(گرم شدن) و زمانیکه سیستم خاموش می گردد، وظایف منبع تغذیه به اتمام می رسد (خنک می گردد) با توجه به تکرار عملیات فوق و نوسانات برق همواره منبع تغذیه می تواند عامل اولیه برای بروز اشکال در سیستم باشد. حساس بودن نسبت به بوی سوختگی و اطمینان از عملکرد صحیح خنک کننده منبع تغذیه ساده ترین روش برای پیشگیری از بروز اشکال در منبع تغذیه است. تولیدکنندگان برد اصلی اخیرا امکاناتی را ارائه داده اند که با استفاده از آنها می توان در هر لحظه عملکرد خنک کننده منبع تغذیه و یا پردازنده را مشاهده و در صورت عدول از استانداردهای موجود (تعداد دور در دقیقه خنک کننده) سریعا به کاربر اعلام (پیام های هشداردهنده صوتی) تا در اسرع وقت اشکال بوجود آمده برطرف گردد.

آشنایی با منبع تغذیه کامپیوتر و تعمیر آن

بی شک، اغلب کاربرانی که در شهر های کوچک، روستاها و در مناطقی که برق بشدت در حال نوسان است، با آسیب دیدگی منبه تغذیه کامپیوتر آشنا هستند. این مشکل زمانی رخ می دهد که برق شهری ۲۲۰ ولت از حد معمول خود بشدت افت کرده یا افزایش می یابد. البته حتی گاهی یک نوسان مقطعی نیز ممکن است باعث خرابی پاور کامپیوتر بشود.معمولا علائم خرابی پاور روشن نشدن کامپیوتر است، بطوریکه وقتی کلید را فشار می دهیم کامپیوتر هیچ عکس العملی نشان نمی دهد و گوئی دوشاخه در پریز قرار داده نشده است. البته همیشه نمی توان به علائم ظاهری بسنده نمود زیرا ممکن است بر خلاف تصور اشکال از مادربرد، پردازنده و یا حافظه اصلی (RAM) نیز باشد. بهمین دلیل روش تست پاور و نحوه تعمیر و نگهداری پاور را در ادامه مطلب ارائه خواهیم داد.
همانطور که گفته شد علائم ظاهری خرابی پاور همان روشن نشدن کامپیوتر است و کاها نیز ریستارت های ناگهانی نیز میتواند علامت نارسائی منبع تغذیه باشد.
چنانچه با این علائم روبرو شدید، برای حل این مشکل، درب کیس را باز نموده و تمامی سوکت های برق (سوکت بزرگ متصل به مادربرد – تغذیه پردازنده مرکزی – هارد و دیسک درایوها) را جدا کنید.
دوشاخه را در پریز جا دهید
پروب قرمز به سر سیم زرد رنگ و پروب سیاه را به سیر سیم سیاه رنگ، موجود در یکی از کانکتورها اتصال دهید و رنج آن را در ولت متر روی ۲۰ قرار دهید.حال بایستی ولت متر عدد صفر را نشان دهد.سپس با استفاده از یک تکه سیم دو سر سیم سبز و سیاه، (موجود در کانکتور مادربرد) با بهم وصل کنید.حالا بایستی فن پاور به حرکت در آمده و اختلاف پتانسیل موجود در دو سر سیم زرد و سیاه که اهم متر به آنها وصل است، ۱۲ ولت را نشان بدهد. این امر حاکی از صحت کارکرد پاور بوده و چنانچه غیر از این باشد اشکال کار از پاور است و باید به تعمیر آن بپیردازیم.البته اگر ولتاژ سیم زرد ۱۲ بود، تنها به درستی آن اکتفا نکنید. از صحت اختلاف پتانسیل در دو سر سیم های سیاه – قرمز (۵ ولت) ، نارنجی (۳.۳ ولت) و بنفش (۵ ولت) نیز اطمینان حاصل کنید.در صورت صحت تمامی موارد گفته شده، قدم بعدی مادربرد است که در حیطه بحث ما نیست. اما چنانچه یکی از موارد فوق صحت نداشته باشد اشکال کار از پاور است.پاور ها اصولا از دو بخش درونی، قستم ولتاژ بالا و قسمت ولتاژ پائین تشکیل میشوند که معمولا اکثر خرابی هایی که مربوط به قطعی کل سیستم میشود مربوط به قسمتHigh Voltage می باشد.در بخش ولتاژ بالا، چندین دیود برای یکسو سازی، خازن های فیلتر و ترانزیستور های فیت بکار رفته است.موقعی که به برد یک پاور سوخته نگاه میکنیم با یک فیوز خرابو احتمالا چندین خازن باد کرده (متورم) روبرو خواهیم شد. حتی اگر با این علائم روبرو نشدید نگران نباشید. یک روتین بسیار ساده رو براتون شرح میدم که بتونین پاور معیوب رو در ۸۰ درصد موارد تعمیر کنید.

۱- در ابتدا همه دیود های بخش ولتاژ بالا رو چک کنید. (چنانچه پاور کلا از کار افتاده، مطمئن باشید یک یا چند تا دیود در این قسمت اتصال کوتاه داده یا بقول معروف خراب شده)برای اینکه بتونید دیود سالم رو از معیوب تشخیص بدین، باید یه پایش رو از برد جدا کنید، اهم متر رو رو تست دیود قرار داده و به ۲ پایه دیود وصل کنید. دیود سالم جریان رو از یه طرف عبور میده به همین دلیل وقتی جای ÷روب ها رو باهم عوض کنیم نباید جریانی عبور بده، در صورتی که دیود از هر دو طرف جریان عبور داد (اهم متر صدای بیپ میده) ، دیود معیوب بوده و با مشابه اون تعویضش کنید.

۲- دو عدد ترانزیستور فیت در قسمت ولتاژ بالا هست که روی هیت سینک سوار شدن، اونا رو تست کنید. تست کردنشون مثل تست کردن دیود معمولی هست با این تفاوت که از ۲ پایه کناری به پایه وسطی جریان میده ولی برعکس نه، اگه غیر از این بود باید عوضشن.

۳- مقاوتهای ریز و درشت (مخصوصا اطراف قطعات سوخته شده) رو با توجه به نوار رنگی روی اونها تست کنید که سالم باشن. (هرچند من بندرت دیدم مقاومت بسوزونن)
۴- خازن ها برای تثبیت ولتاژ خروجی مدار بکار میرند. اگر با دقت به آنها توجه کنین میتونین تشخیص بدین سالمه یا معیوب. هرچند خازن ها عمری متناهی دارند و بهتره اگه مدت زیادی کا کدن عوض بشن. روش تشخیص خازن معیوب از شکل ظاهرشه. خازنی که خراب شده از سمت بالای اون جدار فلزی باد کرده یا ترکیده، حتی گاهی ممکن است خازن از سمت پائین (بطرف پایه ها) ترکیده باشد و از ظاهر اون نشه تشخیص داد، که اون هم باید عوض بشه.
۵- در نهایت فیوز مدار رو دقیقا با مشابه آن تعویض نموده و با وصل نمودن دو سیم سبز و سیاه پاور رو تست کنید. اگه ظاهرا مشاهده نمودید که پاور شروع بکار کرد باید بهتون تبریک گفت، اما یک قدم دیگر نیز برای حصول اطمینان باقیست! و ان هم تست ولتاژهای خروجی می باشد. چه بسا امکان دارد پاور کار میکند اما یکی از ولتاژ ها کم یا زیاد است حتی احتمال اینکه یکی از ولتاژها قطع باشد وجود دارد. اگر به چنین مشکلی برخورد کردید نترسید باز هم مشکل حل شدنی است. ایرادهایی از این قبیل مربوط به بخش low Voltage مدار می باشد. برخی از پاورها (مخصوصا پاورهائی که جدیدا با بازار آمده اند) از آی سی های مقایسه گر استفاده میکنند. کار آنها بدین صورت است که ولتاژ ایجاد شده رو با ولتاژ استاندارد مقایسه نموده، چنانچه در محدوده معین شده نباشد خروجی را قطع میکند. بیشتر موارد از این نوع، معمولا از خرابی این آی سی ها هستند، اما مدارات الکترونیکی را نمیتوان با حدس و گمان عیب یابی و تعمیر کرد. بایستی با تست اصولی آن، قدم بقدم پیشرفت تا با قطعه معیوب رسید.