خاکورزی
اولین مرحله از خاکورزی شخمزدن زمین میباشد. که رطوبت خاک بیش از هر چیز در انتخاب زمان مناسب جهت شخم زدن اهمیت دارد. بصورت تجربی قسمت سطحی خاک را کنار زده و از ۱۰ سانتیمتری خاک مقداری برداشته و در دست فشار میدهیم. اگر ذرات خاک از هم جدا شد بهترین زمان برای شخم زدن میباشد (حالت گاورو). در صورتی که رطوبت از این مقدار بیشتر باشد خاک به هم چسبیده و شخم زدن در این زمان کلوخههای زیادی تولید میکند. البته در زمینهای شنی اگر رطوبت کمی بیشتر از حد معمول باشد ایجاد کلوخههای سخت نخواهد کرد به همین دلیل معمولاً در پائیز اول زمینهای رسی و بعد زمینهای شنی و در بهار برعکس ابتدا زمینهای شنی و بعد زمینهای رسی را شخم میزنیم چون در خاکهای رسی رطوبت زیاد و سردی هوا در آخر پائیز و اول بهار باعث تأخیر در گاورو شدن و عدم امکان رفتن به زمین میشود.
شخم زدن باعث افزایش نفوذپذیری خاک شده و در نتیجه آب، هوا و ریشه به خوبی در خاک نفوذ میکند، نفوذ سریع آب باران از فرسایش خاک میکاهد.
محصولات مختلف به عمق شخم متفاوتی نیاز دارند. هر چه محصولی به ساختمان خاک حساستر و قدرت نفوذ ریشه آن کمتر باشد به شخم عمیقتری نیاز دارد. خاکهای متراکم نیز به شخم عمیق نیاز دارند ولی شخم عمیق باید چنان باشد که به لایه غیرخاک نفوذ نکند و موجب اختلاط خاک غیرزراعی و سنگها با خاک زراعی نشود
شخم:
شخم زمین میبایستی به نحوی باشد که قطعات شخم نخورده باقی نماند، تسطیح زمین بهم نخورد و تراکم خاک به حداقل برسد.
تقسیمبندی عمق شخمها
شخم سطحی: ۳/۱ خاک را زیر و رو میکند و معمولاً هنگام کودپاشی استفاده میشود و عمق عمل آن ۲۰-۱۵ سانتیمتر میباشد.
شخم متوسط: ۳/۲ خاک را زیر و رو میکند و عمق آن ۲۵-۲۰ سانتیمتر میباشد.
شخم عمیق: تمام خاک را زیر و رو میکند. عمق آن ۳۵-۲۵ سانتیمتر میباشد.
شخم خیلی عمیق: عمق آن بیش از ۳۰ سانتیمتر میباشد.
– برای گیاهانی که ریشه عمودی دارند مانند چغندرقند و یونجه باید شخم عمیق و برای گیاهانی مثل گندم و جو که ریشه افشان دارند شخم متوسط کافی است.
– جهت شخم باید هر سال عوض شود همچنین هر سال ۲-۱ سانتیمتر به عمق شخم اضافه شود تا به تدریج به ضخامت خاک زراعی اضافه شود..
– بسیاری از حشرات و عوامل بیماریزا زمستان گذرانی خود را در داخل خاک و روی بقایای گیاهی و علفهای هرز میگذرانند که شخم زدن زمین در کنترل آنها نقش مهمی دارد.
– در اثر شخم، فعالیت موجودات خاکزی مانند باکتریهای تثبیت کننده ازت افزایش مییابد.
– برای شخم زدن نباید بقایای گیاهی محصول قبلی و علفهای هرز را بصورتی از بین برد که مواد آلی خاک کاهش یابد (خودداری از سوزاندن بقایا).
– هر گاه نفوذپذیری خاک در مقایسه با نیاز گیاه و یا توان نفوذ ریشه آن در خاک زیاد باشد نیازی به زدن شخم وجود ندارد