خانه / لینک نما / تاریخچه کوچ‌نشینی و سیر اسکان و استقرار بشر در زمین

تاریخچه کوچ‌نشینی و سیر اسکان و استقرار بشر در زمین

کوچ‌نشینی

نظام اجتماعی عشایررامی توان برپایه سه محور(انسان،دام ومرتع)استوار دانست.جامعه عشایری،جامعه ایی است که ازساخت اجتماعی ،سیاسی ،فرهنگی واقتصادی خاصی برخورداراست.دراین جامعه تامین معیشت وگذران زندگی غالباازطریق دامداری و بر اساس زندگی کوچ نشینی می باشد.ساخت اجتماعی اقتصادی فرهنگی سیاسی مربوط به محوراول(انسان).گذراندن زندگی ازراه دامداری به محوردوم(دام)وتامین علوفه و زندگی کوچ نشینی به محورسوم(مرتع)مربوط می شود.

 تاریخچه کوچ‌نشینی و سیر اسکان و استقرار بشر در زمین

زن عشایر کوچ نشین
زن عشایر کوچ نشین

استفاده انسان ازابزارووسایل وشناسایی مناطق برخوردارازموادغذایی برای برطرف کردن نیازهای اولیه ، نقطه عطفی درتاریخ بشریت یه شمار می آید.باشناسایی این مناطق افرادبه طرف آنهاروآورده وازاینرو بین میزان مواد غذایی وتراکم انسانی رابطه مستقیم وتنگاتنگی وجوددارد.درمناطقی که ازحاصلخیزی مطلوب تری برخورداربودند انسانهای بیشتری سکونت کرده ودراین دوره زندگی اجتماعی و قالب گروههای کوچک اجتماعی شکل گرفته است. افراد درقالب این گروه هاباهم ارتباط برقرارساخته ونهایتااولین هسته های شکل گیری اقوام وقبایل مختلف راپی ریزی نموده اند.اکتشاف واختراع تحول اساسی درزندگی انسان ایجادنمود وازجمله این اکتشافات می توان به کشت وزرع ودامداری اشاره نمود.این زراعت ودامداری به عنوان تحول اساسی درزندگی انسانهابه شمارمی آید.باانجام فعالیتهای زراعی افرادوگروههای مختلف به میزان زیادی وابسته به زمین گردیدند.وبه عبارتی زندگی یک جانشینی وسکونت درمحلی به اصطلاح بنام روستا رواج یافت و عده ه ای ازافرادتحت عنوان عشایربا کوچ نمودن وجابجاشدن برای جستجوی موادغذایی وتامین وتهیه محلی مناسب برای چراوتعلیف دام ها در منطقه جغرافیایی مشخص ودردوره زمانی خاص شکل گرفتند. بشربرای توسعه ابزارووسایل مورد نیاززندگی خود تلاش وکوشش فراوا نی نموده وباکنارهم قراردادن الیاف وشاخ وبرگ درختان توانست زیراندازاولیه ای برای خودفراهم سازد. انسان به علت انتقال حرارت به گلهای اطراف اجاقهای خوراک پزی وروشنایی توانست سفال وآجرراکشف نماید.بادست یابی به آجروسفال به ساخت محوطه هایی برای استقرارخوداقدام نمود.بااستفاده ازآتش وبه کارگیری ابزارآلات فلزی درابعادمختلف زندگی اجتماعی بشرتحولات بارزی فراهم گردید.دراین دروه گروهی تحت عنوان صنعت گران با ساخت ادوات ووسایل کشاورزی وسایل جنگی ووسایل شکاربرا ی امرارمعاش خودازمازادتولیدمحصولات کشاورزی ودامی کشاورزان ودامداران استفاده می کردند.ذکراین نکته لازم است که فعالیت این گروه به مانندکشاورزان ودامداران به شرایط طبیعی عمدتاوابسته نبوده و لذا آنها می توانستند دریک منطقه ومحدوده معین وثابت به زندگی پرداخته ووسایل مورد نیازکشاورزان ودامداران راآماده کنند.باگسترش صنعتگری درمیان گروه های مختلف زمینه رقابت باکشاورزان ودامداران برای تولیدبیشتراندیشه انبارکردن وذخیره سازی محصولات افزودن وتنوع محصولات کشاورزی شرایط اثبات سرمایه راتقویت می نمایدبدین ترتیب است که افرادبه صورت متمایزدرقشرهای مختلف وباخصوصیات فرهنگی واقتصادی متنوع دسته بندی شوند ویک فضای جغرافیایی معین راشکل دادندکه اصطلاحا شهر نامیده می شوند.

عشایروکوچ نشینی

جامعه انسانی رابراساس ملاکهای اقتصادی،فرهنگی،اجتماعی و… می توان درقالب دسته قرارداد: -شهری -روستایی -عشایری قدمت وسابقه جامعه عشایری به آغاززندگی انسان درگروه های هم خویشاوند مربوط می شود.انسان درقالب گروه هاودسته های مختلف درجستجوی خوراک وموادغذایی ازیک محل به محل دیگردرحال حرکت بوده که اصطلاحابه دوره گردآوری خوراک وعصر شکارمعروف گردید.درهزاره های سوم دوم قبل ازمیلاد خانواده های گسترده وگروههای کوچک هم نژاد خویشاوند جامعه ای راباشیوه معیشت غالب دامداری بوجودآوردندکه دراصطلاح به آن جامعه عشایری اطلاق می شود.مفاهیم ایل،قبیله وعشیره باتعاریف مختلفی بیان شده است.عشیره ازریشه عشر کلمه ایی عربی به معنای دهه ودراصطلاح به گروه اجتماعی هم خویشاوندگفته می شودکه معیشت آنهاغالبا برپرورش شتربوده که ازیک منطقه به منطقه دیگر کوچ می کردند.ایل لغت ترکی است که به افرادی گفته می شودکه درتمام سال دربیابانهاوسیاه چادرزندگی می کنندهمچنین درتعریف ایل آمده است: “مجموعه ازافراد دارای نظام چوپانی مبتنی بر حرکت ازیک نقطه به نقطه دیگربه صورت متناوب یافصلی که شیوه معیشت آنهابرپایه کوچ استوارباشد.”قبیله به گروهی اطلاق می شودکه دریک محدوده معین جغرافیایی یانظام اجتماعی مستقل مبتنی برخویشاوندی درکنارهم زندگی می کنند.درمجموع می توان گفت هرفردخودرابه یک گروه اجتماعی خانوادگی متعلق می داند.ازاینرو به افرادی که براساس پیوندهای عمدتاخونی تشکیل یک واحداجتماعی مستقل دریک محدوده معین جغرافیایی را می دهندکه اساس تامین منابع اقتصادی آنهاازطریق دامداری ونیزبه صورت محدود کشاورزی می باشد ودارای ساخت اجتماعی مشخص هستنداصطلاحاعشایراطلاق می شود.

کوچ وانواع آن

کوچ به معنای جابجایی عشایرهمراه بادام ازیک محل به محل دیگرازقشلاق به ییلاق وازییلاق به قشلاق می باشد.کوچ معمولامعلول اختلاف ارتفاع نسبی بین دونقطه جغرافیایی است.کوچ راباتوجه به نحوه جابجایی انسان ودام درسطح زمین به دوشکل صورت می پذیرد: -کوچ عمودی -کوچ افقی کوچ عمودی به جابجایی وحرکت عشایرانسان ودام ازدشت به ارتفاع وبرعکس می باشد.کوچ افقی به جابجایی عشایر درمناطق وزمین های مسطح وهموارمی باشد.مکان کوچ ازمناطق سردسیربه مناطق گرمسیروبرعکس می باشدکه ارتباط مستقیم بامیزان گرماوسرمای هوا دارد.برای زمان کوچ گفته شده است نمی توان روزیاهفته معینی رادرنظرگرفت معمولازمان کوچ راباماه مشخص می شود.علاوه بر درجه سرمایش وگرمایش منطقه عوامل دیگری درانتخاب زمان کوچ نمودن موثراست: -مکان موردنظرعشایردرمناطق ییلاق وقشلاق ازنظر بعدمسافت -وضعیت کاشت وداشت وبرداشت محصولات کشاورزی -درگیریهای احتالی که ممکن است که درمسیرکوچ اتفاق بیفتد -دارابودن یاعدم داشتن مراتع اختصاصی -زمان رویش وازبین رفتن مراتع وعلفزارهای موردنظر

انواع عشایر

عشایررابراساس ملاک دارابودن یافقدان سرپناه ومسکن ثابت ووابستگی یا عدم وابستگی به زمینهای کشاورزی وهمچنین همراه بودن یاعدم همراهی اعضای خانواده درهنگام کوچ می توان درقالب سه دسته قرارداد: -کوچ نشین – نیمه کوچ نشین -رمه گردان کوچ نشینان شامل عشایری هستندکه بدون داشتن سرپناه ومسکن ثابت درهنگام استقراریااقامت موقت درچادربسربرده و همچنین وابستگی به زمینهای کشاورزی ندارند.نیمه کوچ نشینان، عشایری هستندکه وابستگی بیشتری به زمین داشته ودرهنگام استقراردرخانه های عمدتا گلی زندگی کرده وبه کشت وزرع می پردازند.رمه گردان شامل افرادی هستندکه برای تعلیف وپرورش دام های خودوبدون آنکه کلیه اعضای خانواده رابه همراه داشته باشنددست به کوچ می زنند.

زندگی کوچ نشینی :

هزاران سال است که انسان ها روی کره ی زمین زندگی می کنند. اما در حدود ۲۰ هزار سال پیش روستاها وجود نداشتند و انسان ها در دشت ها و کوه ها به سر می بردند. کوچ نشینی : به دلیل آن که تغییر آب و هوا باعث می شود که گیاهان در تمام سال وضعیت یکسانی نداشته باشند، انسان ها نیز همراه با تغییر فصل، مکان زندگی خود را تغییر می دادند و به جاهایی می رفتند که هوای مناسب داشت و آب لازم و غذای کافی به آسانی به دست می آمد. این نحوه زندگی را کوچ نشینی می نامند.

دام داری کوچ نشینان:

کار اصلی کوچ نشینان دام داری بود. کوچ نشینان برای یافتن چراگاه های تازه با آب و هوای مناسب، از جایی به جای دیگر می رفتند زندگی کوچ نشینان به دام هایشان بستگی داشت.
کوچ نشینان در ابتدا از شاخ و برگ و یا پوست حیوانات خود مسکن می ساختند. بعدها آنان موفق به ساختن چادر شدند به همین دلیل به آن ها چادرنشین نیز می گویند. زندگی در چادر به آن ها این امکان را می داد که به آسانی از جایی به جای دیگر نقل مکان کنند.

جامعه کوچ نشینان:

کوچ نشینان به دسته های بزرگی که قبیله نامیده می شد، تقسیم می شدند. افراد هر قبیله با هم خویشاوند و هر قبیله برای خود یک رهبر داشت. مهم ترین وظیفه ی افراد قبیله، داشتن اتحاد و همکاری برای دفاع از قبیله زیر نظر رهبر قبیله بود.
مردها همیشه آماده ی دفاع از قبیله بودند. زندگی در دشت ها و کوه ها و مقابله با خطرهای گوناگون ، کوچ نشینان را مردمی شجاع، صبور و مقاوم بار می آورد.

کوچ نشینان برای زندگی به کناره ی رودخانه ها روی می آورند:

همان گونه که گفتیم: زندگی در دشت ها و کوه ها ، همیشه با آسودگی و راحتی همراه نبود. خشک سالی ، تغییر ناگهانی هوا از بین رفتن چراگاهها زندگی کوچ نشینان را تهدید می کرد به همین دلیل آن ها تصمیم گرفتند که در مجاورت آب های دائمی مانند چشمه ها و رودها زندگی کنند.
به این ترتیب، هم در تمام طول سال آب در اختیار داشتند و هم از چراگاه هایی که در کنار آب های دائمی بود، استفاده می کردند.
بعضی از کوچ نشینان تصمیم گرفتند به جای حرکت از یک جا به جای دیگر، در اطراف رودها یا چشمه ها زندگی کنند. آن ها کم کم به تصرف نواحی اطراف و محافظت از آن در برابر قبایل دیگر، آن جا را سرزمین خود قرار دادند.

مطلب پیشنهادی

جنگل برای کیست؟

جنگل برای کیست تحقیق و داستانی درباره جنگل و اهمیت حیاتی آن برای ما و …

یک دیدگاه

  1. عاشق این وبسایت شدم من.عالی هستید شما

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *